Niets te zien

Een kabinet is per definitie eindig. De overgang van het ene naar het andere kabinet is daarom een strak georganiseerd ambtelijk proces. Daarin krijgt de voorbereiding en daadwerkelijke overdracht van de macht van de ene naar de andere regering invulling. Dat proces herhaalt zich met regelmaat en de verantwoordelijkheden zijn formeel volstrekt helder. De politiek is de baas, de ambtenarij is dienstbaar. Tot zover niets nieuws. Maar bij nader inzien is het ingewikkelder. Het politiek primaat is helder, maar wat als de principaal binnenkort vertrekt. De principaal is per definitie een passant, maar nu is het vertrek wel heel dichtbij. Wat betekent het vooruitzicht van een mogelijke politieke koerswijziging? Hoe gaan ambtenaren om met andere departementen en met de vele belangengroepen die snappen dat dit het moment is voor politieke agendering en die invloed proberen uit te oefenen op beleidsagenda’s?
In dit boek onderzoeken we hoe de ambtelijke organisatie de politieke machtswisseling voorbereidt en ondersteunt. Dat is een verhaal over ambtelijke dienstbaarheid aan het politiek primaat. Maar bij nadere beschouwing heeft de ambtenarij hier een politieke lading. Het politiek primaat staat niet ter discussie, maar aan welke politiek is de ambtenarij dienstbaar? De zittende bewindspersoon of de volgende? Het huidige kabinet of het volgende? Hoe ver reikt de vrijheid van de ambtelijke dienst om vanuit professionaliteit en dienstbaarheid politieke ruimte te nemen om voorbij de zittende politiek te denken?

De auteurs van dit essay zijn allen werkzaam bij de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) in Den Haag