Het afscheid van mr. H.D. Tjeenk Willink als vicepresident van de Raad van State, de functie die hij van 1997 tot 2012 heeft vervuld, is een mooi moment om terug te blikken op zijn rijke werkzame leven en de neerslag daarvan in vele geschriften. Deze bundel, Niet de beperking, maar de ruimte, is daarvan het resultaat. Het bevat artikelen, lezingen en beschouwingen die zijn gehele loopbaan samenvatten, eerst als ambtenaar bij het ministerie van Algemene Zaken, daarna als regeringscommissaris voor de reorganisatie van de rijksdienst en bestuurder van maatschappelijke organisaties, als lid en voorzitter van de Eerste Kamer, als vicepresident en als kabinetsinformateur.

De ontwikkeling van de democratische rechtsstaat in de afgelopen decennia, en vooral de kwetsbare kanten daarvan, vormen de rode draad in dit boek. Tjeenk Willink heeft herhaaldelijk aandacht gevraagd voor de essentiële voorwaarden waaronder de democratie en de rechtsstaat kunnen floreren. Hij wijst op de zwakke plekken in de politiek, op de verambtelijking van openbaar bestuur en op de kwetsbaarheid van staatkundige instituties waaronder het Koningschap. Hij onderstreept het belang van omgangsvormen en spelregels. Hij wijst ambtenaren, bestuurders en politici consequent op hun bijdrage aan het algemeen belang. Zij dienen hun eigen functie opnieuw te definiëren en ruimte te scheppen voor vaardig burgerschap en vooral voor de uitvoering van beleid door politieagenten, leerkrachten en professionele hulpverleners. Hij wijst echter ook op het praktische belang van goede staatsrechtelijke kennis en het evenwicht tussen en binnen de staatsmachten waaronder de taakverdeling tussen regering en parlement.

Met deze reflecties ontstaat een prachtig overzicht van de lange en actieve carrière van Tjeenk Willink. Het geeft blijk van zijn vaak onorthodoxe meningen, zijn prikkelende en uitdagende gedachten over uiterst actuele vraagstukken. Het stelt ons in staat niet alleen terug te kijken, maar ook nieuwe vragen en antwoorden te formuleren ten behoeve van de versterking van de democratische rechtsstaat.

De bundel bevat een selectie uit de publicaties van Herman Tjeenk Willink. De onverkorte tekst van deze publicaties is te lezen op de website van de Raad van State.